Toaltied – Tusken t Hollands en t Westerketiers – Tonko Ufkes

Laang, hiel laang leden, ien t veujoar van 1552 schreef Wijgbolt Biwema [of ‘Bywema’] uut t Foan twee brieven an zien bruur. De jonge Wijgbolt studeerde toen ien Leuven, vlakbij Brussel en hij schreef de brieven an zien bruur niet ien t Letien mor ien de ‘volkstoal’. Veul loater, ien 1844, bennen die brieven òfdrukt ien de Groningsche Volksamanak.

Om n veurbeeld van de toal te geven stijt hier n regel uut t begun van Wijgbolt zien brief van 13 mei 1552:
“dan het heft wal een ofte twee mal um een arm ofte been gewed west [,] wij sijn eemal mijt de wagen umgevallen in een sloot tusken olden bus [= Oudenbosch] ende Antwerpen”.

Opvallend is t woordje ‘west’, n woordje wat wij hier ok bruken zollen i.p.v. ‘geweest’. n Aander biezunder woordje is ‘eemal’, dat moet ien 1552 eileks weden ‘eenmal’, mor op zien Westerketiers uutsproken is dat nog altied zukswat as ‘eemoal’. Ien elks geval is de letter ‘n’ niet te heuren en bliekboar let Wijgbolt die doarom vot. oi is ok t woord ‘tusken’, met de letter ‘k’ die an de Westkaant van t Westerketier voak noa de s-klaank of de sch-klaank komt. An de Westkaant is t nog altied voak: ‘skoel, skoap, skip’, woar meer noar Stad zeid wordt ‘schoel/ school, schoap, schip’. Vanzulf warren de klanken ien t Hollands van 1552 geregeld aans as ien 2023 en as Wijgbolt Biwema t het over “een achten del botter” of “een schapen kese” dan zit dat argens tussen t Westerketiers en t Hollands ien. Dus tussen: ‘een achten deel botter / een achtste deel boter’ en ‘een schoapekees / een schapenkaas’.