Jelte Dijkstra (1879-1946)

Jelte Dijkstra wer op 7 juli 1879 geboren ien Griepskerk, as oldste zeun van Lieuwe Dijkstra en Egbertje Wetsema. Dit timmermansgezin woonde ien e Molenstraat ien Griepskerk, en hier groeide Jelte op, soamen met zien zus Christina en zien jong overleden broer Nicolaas. Noa de kweekschoel ien Stad wer hij ien janewoari 1899 schoelmeester ien Noordbroek. Doar leerde er ien zien kosthuus Rebecca Jacoba Bosscher kennen en Jelte en Betje traauwden ien Stad op 18 mei 1909. Vanoaf 1905 was Jelte Dijkstra schoelmeester ien Stad, eerst an e Prinsenstraatschoel en loater wer er hoofdmeester an e 8e schoel an e Schoolholm. Jelte Dijkstra overleed op 4 mei 1946, zien vraauw op 8 meert 1969. t Echtpoar woonden ien e Frederikstraat op nr. 40 – al gaauw t redaksieadres van ‘Maandblad Groningen’.

Het literaire waark.

Körte – hollandstoalege – verhoalen van Dijkstra stoan b.v. vanof 1914 ien t tiedschrift ‘Groot Nederland’ en ien 1921 werden doar ok twee gedichten van hem oafdrukt. Ien n poar van dizze verhoalen wordt ok Grunnegs bruukt en t blift biezunder om tussen t waark van b.v. Nescio, Couperus, Bloem, A. Roland-Holst ok Jelte Dijkstra te lezen. (Zes verhoalen van Dijkstra stoan ien ‘Groot Nederland’) Ien t bekende tiedschrift ‘De Gids’ stijt ien 1917 Dijkstra’s verhoal “De Zwijger”. Dit vertoalde hij loater vanuut het hollands veur t ‘Maandblad Groningen’. Ok stoan n haandvol hollandstoalege verhoalen ien t tiedschrift ‘Vrije Arbeid’ tussen 1915 en 1925. Ien dit tiedschrift stonden traauwens wél Grunneger verhoalen, mor die warren schreven deur Geert Teis en Titia de Haas-Okken.Noast e hollandse verhoalen schreef Dijkstra zo’n 10 Grunneger verhoalen. n Schriefwedstried van t ‘Maandblad’ uut 1918 leverde 32 ienzendengs op en Dijkstra kreeg de tweede pries – noa Jacob Rietema – met t verhoal: “Oet ‘t olle nustje”. Toch bennen Dijkstra’s körte verhoalen nooit bundeld en ze hemmen amper aandacht kregen.Veural ien e eerste joargangen van ‘Maandblad Groningen’ stoan geregeld de Grunneger verhoalen van Jelte Dijkstra. Hij was zulf van plan rond 1942 n Grunneger verhoalenbundel uut te brengen en ok wol hij Tijl Uylenspiegel vertoalen en bewaarken, mor ok dat is der niet meer van kommen. n Grunneger vertoaleng van de Vos Reynaerde en t op riem zetten van foabels wel.Van n hiel aander slag warren e brievenfeuilletons, soamen met Jacob Rietema. Om beurten ston ien t ‘Nijsblad’ n brief: de “Braiven van twei Jannen”. Rietema schreef as Jan Knooihoezen en Dijkstra as Jan Spoantje (n Verwiezeng noar zien pa die timmerman was). Dizze brieven waren zo populair dat Rietema noa t overlieden van Dijkstra der allent met deurging; as Jan Knooihoezen en as Jan Muller. Ok ien t ‘Noorden in Woord en Beeld’ ston zo’n brievenserie “Oet t leven van Freerk Proemker en aanner Grunnegers”. Rietema schreef hier as Derk Dontje, Dijkstra as Pait Lombok, n verwiezeng noar t loantje “Lombok” dat lag bij Dijkstra’s schoel ien Noordbroek.Geliek vanoaf e oprichteng van t blad ‘Groningen’ ien 1916 – vanoaf 1918 ‘Maandblad Groningen’ – stoan doar gedichten van Dijkstra ien. Hij bruukt de toal van t Westerketier én e toal van t Oldambt, krekt as veur e körte verhoalen. Vanoaf 1924 was Dijkstra één van e redacteuren van t ‘Maandblad’ en doardeur het er n grote ienvloed op e Grunneger schrieverij had. (Zie veural de artikelnserie van Siemon Reker ien ‘Toal en Taiken’).Ien dezulfde tied schreef er veul liedteksten met componisten as Theo Westen, Kor Kuiler en veural Frieso Moolenaar; de wereld an Hollandse en Grunneger verskes werden moakt. Veurbeelden genog, en b.v. zo’n 30 stuk stoan ien ‘t Grunneger Zangbouk’. Bekend bennen nog aaltied de liedteksten veur de operette’s: “As de hoag’doorn bluit” (1922) en “Mit noar Koakhaim” (1925). Hollandse kienderverskes schreef Dijkstra veur leesboekjes van uutgeverij Thieme (de serie Zonnige jeugd rond 1930) mor veural veur uutgeverij Wolters uut Stad. Veurbeelden doarvan bennen “Leven” (1919), “Een Vacantiekinderfeest”, “Een zomerfeest in de stad”, “Baron von Münchhausen: kleine cantate voor kinderkoor en scholen” (1931) Op 1 meert 1936 kreeg Jelte Dijkstra vanwegens zien slechte gezondheid vervroegd pensioen. Doarnoa kwam der n grote stroom gedichten, veural verschenen ien t ‘Nieuwsblad v.h. Noorden’. (t Gijt om zeker 150 stuks) Uut noaloaten pepieren bliekt dat t ‘Nijsblad’ betoalde veur de gedichten, traauwens ok veur de ‘Braiven van twei Jannen’. De gedichten werden meest ploatst ien e wekelekse culturele bijloage “Ter Verpoozing”, mor ok op andere doagen.Wat we over Jelte Dijkstra wieten komt veural uut e ienleidengen van e bundels ‘Keur’ en ‘Etgruin’ en dat beeld is vanzulf kleurd deur Jan Boer. Dan bennen der nog n poar Nijsbladstukken, b.v. n vroaggesprek rond t uutbrengen van ‘Keur’. De echo van dizze stukken klinkt nog aal deur: ze werden bruukt deur P.J. van Leeuwen, deur Jur Engels en t liep deur tot e ‘Nieuwe Groninger Encyclopedie’. Juust doardeur is der niet veul aandacht west veur Dijkstra’s verhoalen. Of veur zien vriendschappen boeten e Grunneger schrieverij, b.v. met zien old streekgenoten Rommert Casimir en Romke de Waard.De onderwieskundege Prof. Rommert Casimir (geboren 1877 ien Kollum) besprak e bundel ‘Keur’ ien t ‘Maandblad’ (1941, bl. 81) en Dijkstra verwiest ien e gedichten “Nije dag!”, “Mensken” en “Om Poasen toe” – die ien 1942, 1943 en 1944 ien t ‘Maandblad’ stonden – weer noar Casimir. Ok bij Dr. Romke de Waard (geboren 1863 ien Griepskerk) zien we zukswat. Dijkstra schreef veur De Waards tiedschrift ‘Vrije Arbeid’ (noast e körte verhoalen b.v. ien meert 1920 n herdenkengsartikel over Multatuli) Van Romke de Waard is n brief overbleven an Jelte Dijkstra van juli 1931 n.a.v. n artikel ien t ‘Noorden in Woord en Beeld’. Volgens De Waard schreef Dijkstra hem een “vriendelijken brief, in onze geliefde taal, met zoovele aardige herinneringen”.Waark van Jelte Dijkstra bleef en veural de Westerketierder schriever/dichter Reinder Hiemstra het hem altied en overal anprezen. Ok bruukt de Grunneger meziekgroep Törf gedichten van Dijkstra as liedtekst. En zulfs buten e pervinsie kommen we Dijkstra tegen: Ien t Brabants schreef Piet Heerkens t gedicht “aon Nikl. Griep” (ien zien bundel ‘Knoarrie” uut 1949) en rond 1999 stoan vertoalengs ien e toal van t Zeeuwse Thoolen ien t blad “Noe”. Mor eerst e leste poar joar is Jelte Dijkstra veul meer ien e belangstelleng. Met e bundel “Noawaark” en e beide bundels “Verzoameld waark” bennen nou host 300 gedichten makkelk beriekboar. Dijkstra’s gedichten worden vannijs lezen en verschienen voaker es ien bloemlezengs (b.v. ien ‘De honderd mooiste Groningse gedichten’ uut 2006).Deur nij onderzoek van Siemon Reker wordt veul bekend van Dijkstra’s redaksiewaark veur t ‘Maandblad’ en over zien verholdeng met Jan Boer.Toch blift veul ongriepboar. Zomor n veurbeeld doarvan: achter zo’n gewone zin: “Frederikstraat 40 – al gaauw t redaksieadres” stekt n hiele wereld, mor n aander wereld as nou. De stroat lijt tegenwoareg midden ien e Stad, toen waas t end van e Meeuwerderpolder. En al t redaksiewaark mos nog met e haand doan worden, zunder computer of E-mail.Van Jelte Dijkstra zulf komt n beeld noar veuren, mor veur ons uut e 21 e eeuw blift t voag, as n man ien e mist.