SCHRIEVEN IEN T WESTERKWARTIERS 4: “LEZEN EN SCHRIEVEN”

Bekijk dit in je browser

Stichting Mien Westerkwarier het een aantal waarkbloaden moakt met uutleg over schrieven ien t Westerkwartiers. Wil je schrieven leren en meer wieten over je eigen toal? Dan kin dat nou!

Verschil moet er weden:

Het Westerkwartiers is een variant binnen het Nedersaksisch taalgebied. Het gebied strekt zich uit van Duitsland, Nederland tot Denemarken. In Nederland is het Nedersaksisch (met al z'n varianten) sinds 1998 als taal erkent.

Het Westerkwartiers heeft veel invloeden uit het Fries en het Drents.

Ook binnen het Westerkwartiers hoor je verschillen die te maken hebben met de ligging, b.v. dicht bij de grens met Friesland of in het noorden.

Neem het woordje groen; In Marum (Zuid/West) gruun is het net even anders dan in Grijpskerk (west) groen en Noordhorn (Oost/Noord) gruin.

Wietnieters en Waitnaiters

In het Westerkwartier gebruiken we de ie klank 'k wiet niet'

In Noord en Oost Groningen is het de ai klank 'k wait nait'

Jim is n cowboy en komt uut Texas:

Er is één woord waar je de spreker uit het Westerkwartier direct aan kunt herkennen, dat is, uit het Fries afkomstige woord jim soms ook als jem geschreven. De voorkeur gaat echter uit naar Jim. Het komt van het langere jie-man en de korte i komt dus van een langere ie. Daarom heeft de spelling van jim de voorkeur. Als jim en joe voor het werkwoord voorkomen, worden ze in principe zichtbaar met een meervoud gecombineerd. Jim zellen, joe wieten.

Jim wordt gebruikt voor het Nederlandse jullie en u.

'Hé jongens wat hemmen jim omhaans?

Voor het Nederlandse u, alleen voor familieleden (of hele goeie bekenden).

'Mamme hemmen jim een kopke sukker veur mij?

'tante zal ik jim t hoar even wassen?'

Onbekenden (en ouderen) worden met joe aangesproken.

'Dag meneer, zal ik joe n kop kovvie ienschenken?'

In de rest van de provincie wordt zowel voor u als jullie, joe gebruikt.

Woar komst weg.

Aan gedichten en verhalen van schrijvers en dichters is vaak goed te achterhalen wat de geboorteplaats was. Melle Hijlkema uit Marum is nabij de Friese grens geboren en Are Meijer komt uit Grijpskerk en woont sinds jaren in Amsterdam. Beiden hebben hun oorspronkelijke klank behouden zoals goed te horen is in hun verhaal en gedicht.

Namen van plaatsen zijn soms ook net even anders:

Niehove - Nijhoof

Noordwijk - Noordwiek

Grijpskerk - Griepskerk / Gruupskerk

Munnekezijl - Muntjeziel

Niebert - Nijbert

TOALTIED: Op stee.

Ien 2017 verscheen t boekje 'Op stee' over Grunneger en Drentse ploatsnoamen. t Grunneger deel is moakt deur Eiline Brontsema en Siemon Reker, die riegjes moakt hemmen as: Britil, Bril, op, Brilster. t Gijt om de noam ien t Nederlands, de noam ien t Grunnegs, t veurzetsel en de noam van e ienwoner.

Het valt op dat e riegjes bij de dörpen ien t Westerketier host geliek bennen aan die ien e rest van e pervincie, dus bij Midwolde en Midwolda bij beide dörpen Oostwold en bij Niekerk bij ons en ien De Marne.

Kiek mor:
Midwolda (gem. Oldambt) Midwolle in Midwolmer
Midwolde (gem. Leek) Midwolle ien Midwolmer
Niekerk (gem. De Marne) Nijkerk ien Nijkerker
Niekerk (gem. Grootegast) Nijkerk ien Nijkerker
Oostwold (gem. Leek) Oostwold ien Oostwolmer
Oostwold (gem. Oldambt) Oostwold in Oostwolmer

Bij t streekje Gaarkeuken is het riegje:Gaarkeuken,De Goarkeuken- op de Goarkeuken. Met aander woorden, n ienwoner van De Goarkeuken is niet ‘Goarkeukenster’ of zukswat, der wordt meest zeid van hij / zij komt van de Goarkeuken. Het is dus ‘op de Goarkeuken’, krekt as ‘op (d)e Leek’, ‘op de Jonkersvoart’ en ‘op Zeuvenhuzen’. Dat leste: ‘op Zeuvenhuzen’ stijt zo niet ien t boekje, doar stijt ‘ien Zeuvenhuzen’. Mor dat komt omdat ik niet metdoan heb an t toalonderzuuk ‘Vroag & Antwoord’.

Tonko Ufkes

Uitschrijven | Abonnement beheren
Voeg hier je post adres toe!