SCHRIEVEN IEN T WESTERKWARTIERS 2: “LEZEN EN SCHRIEVEN"
(over waarkwoorden en verkleinwoorden) .
|
|
|
|
|
|
Stichting Mien Westerkwarier het een aantal waarkbloaden moakt met uutleg over schrieven ien t Westerkwartiers. Wil je schrieven leren en meer wieten over je eigen toal? Dan kin dat nou!
|
|
|
Schrijf niet: Dat zol ik wel willen wieten Rood is Nederlands
|
Schrijf: Dat zol ik wel wieten willen Groen is Gronings
|
|
Het sterkste werkwoord eerst.
|
|
Rode volgorde: Jan zei, dat zijn broer ziek was geweest
|
Groene volgorde: Jan zei, dat zijn broer ziek geweest was
|
|
Rode volgorde: laten staan Groene volgorde: stoan loaten.
|
|
|
|
|
Hier kunnen we ons essentieel anders uitdrukken dan het Nederlands doet of kon doen met de mijne of het mijne. In plaats van een lidwoord ervoor kiezen we in het Gronings voor een klank aan de achterzijde : mien, mienen of mienent.
|
|
Dat boek is mienen(t)’ dat boek is van mij/het mijne’.
|
|
Het is om het even of het enkel- of meervoud is: Die boeken binnen mienent heur!
|
|
Dit geldt ook voor: heurent, zienent, dienent.
|
|
|
|
|
Woorden op –p hebben het verkleinwoord op –ke.(kienderkopkes, lapke)
|
|
Woorden op –t. hebben een verkleinwoord op –je. (vestjebuzen, èndje)
|
|
Woorden op –k hebben een verkleinwoord op –je. (blikje, Joukje, zwilkje)
|
|
Woorden op –g hebben een verkleinwoord veelal –je. (dinkje)
|
|
Woorden op –s en op –f hebben bijna altijd –ke. ( neefke, fietske, meiske)
|
|
Woorden op –m hebben een verkleinwoord op –k. (duumkes)
|
|
Woorden op –n hebben een verkleinwoord op –tje. (mantje, indiaantje)
|
|
Woorden op –ng hebben een verkleinwoord op –tje. (gangtje)
|
|
Woorden op –l krijgen –tje. (briltje, gashendeltje)
|
|
Woorden op –r kunnen -ke en –tje krijgen (fietskarke, dierke, motortje maar ook knikkertjen)
|
|
Woorden op een klinker krijgen –ke. (boerderijke)
|
|
|
|
|
Bij winterweer heurt eileks snij en ies, ok al warren we t host vergeten. Noa n poar nachten vorst hiel t ies en konden we op scheuvels. En op scheuvels kinnen we scheuveln of scheuvellopen of zulfs scheuveljoagen.Ien t dikke woordenboek van Ter Laan stijt t zo: ‘Op scheuvels loopm, scheuveln = schaatsenrijden.’ Dat scheuvellopen doen ons buren an e oostkaant ok; ien Duutslaand zeggen ze: Schlittschuh laufen en ien Denemarken is t: løbe på skøjter. Beiden zit dus dicht bij dat ‘op scheuvels lopen’ uut de tied van Ter Laan, zo’n honderd joar leden.Ons buren an e westkaant goan bij winterdag: reedriden. Ien Frieslaand rieden ze dus op redens, op scheuvels zo as wij zeggen. Dat zulfde begrip rieden zit ok ien t nou wat olde Hollandse woord schaatsenrijden.
|
n Man of n vraauw die op t ies an t scheuveln is numen wij nog altied n scheuvelloper, dus weer met dat zulfde woord: lopen. Traauwens, ons oosterburen zeggen niet allent Schlittschuh laufen mor bruken ok t woord Ski (of Schi) laufen as ze niet op t ies mor over de snij bewegen. Achter t woord scheuveljoagen het woordenboekman Ter Laan ien 1929 zet dat ze t woord allent ien t mooie Westerketier bruken. Bliekboar woonden doar toen al de beste scheuvellopers van hiel Grunnen . . .
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Tante Ketrien — Piet de Vries
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Stichting Mien Westerkwartier
|
|
Alie de Vries (toal uutleg en redactie)
|
|
Geert Zijlstra (verhoalen en redactie)
|
|
|
|
|